Các sai lầm phổ biến khi thay biến tần

Khi chiếc biến tần ngừng quay

Một buổi sáng bình thường trong nhà máy, dây chuyền đang chạy nhịp nhàng thì bỗng nhiên toàn hệ thống khựng lại. Trên màn hình biến tần, hàng loạt mã lỗi đỏ rực hiện lên. Người vận hành cuống cuồng gọi thợ điện, tháo biến tần cũ ra và nhanh chóng đặt hàng một biến tần “cùng công suất” để thay thế. Tưởng rằng việc này đơn giản – tháo cái cũ, gắn cái mới – nhưng đây lại chính là khởi đầu cho chuỗi sai lầm dễ gây thiệt hại cả trăm triệu đồng.

Thay biến tần không chỉ là đổi một chiếc hộp điện tử. Đó còn là cơ hội để rà soát toàn bộ hệ thống, từ tải, dây dẫn, không gian lắp đặt, cho tới thói quen vận hành và đào tạo nhân sự. Nếu chỉ làm cho xong, bạn có thể rơi vào những cái bẫy sau đây.

Sai kích thước, thiếu tải – cái bẫy dễ gặp

Nhiều người quen tay chọn biến tần chỉ dựa vào công suất động cơ: 7.5 kW thì mua biến tần 7.5 kW, 11 kW thì mua biến tần 11 kW. Nhưng thực tế, công suất động cơ chỉ phản ánh một phần nhỏ. Thông số quan trọng hơn là dòng điện định mức và đặc tính tải. Một động cơ 11 kW kéo quạt gió sẽ nhẹ nhàng hơn nhiều so với động cơ 11 kW kéo máy nghiền đá. Nếu chọn sai, biến tần mới sẽ thường xuyên quá tải, dễ sinh nhiệt, nhảy lỗi, thậm chí nổ cầu chì sau vài tuần vận hành.

Không chỉ vậy, kích thước vật lý cũng có thể gây rắc rối. Nhiều dòng biến tần mới dày hơn, cao hơn so với đời cũ. Có khách hàng mua về rồi mới phát hiện biến tần không vừa tủ điện, buộc phải cắt vách, chế thêm khung. Việc này không chỉ mất thời gian mà còn ảnh hưởng đến độ an toàn. Nếu chịu khó đo đạc và so catalog trước khi mua, bạn sẽ tránh được những phiền toái tốn kém này.

Bỏ qua thiết bị đi kèm – lỗ hổng giết ngầm

Khi thay biến tần, nhiều người chỉ nghĩ đơn giản “cái cũ không cần gì thì cái mới cũng vậy”. Đây là quan niệm sai lầm. Các vấn đề như sóng hài, dV/dt, xung sét thường âm thầm phá hủy hệ thống mà mắt thường không thấy. Một nhà máy dệt ở Bình Dương từng phải thay ba động cơ trong vòng hai năm chỉ vì không lắp bộ lọc dV/dt khi thay biến tần. Các cuộn dây bị đánh thủng cách điện, dẫn đến cháy động cơ. Sau khi lắp thêm cuộn kháng và bộ lọc, sự cố biến mất hoàn toàn.

Phụ kiện đi kèm tuy làm tăng chi phí ban đầu, nhưng thực tế lại rẻ hơn rất nhiều so với chi phí thay động cơ, sửa dây chuyền hoặc ngừng sản xuất. Vì vậy, hãy thảo luận kỹ với nhà cung cấp để chọn đúng bộ lọc, cuộn kháng, SPD cần thiết.

Lắp đặt sai cách – sự bất cẩn chết người

Không ít kỹ thuật viên lắp biến tần mới nhưng vẫn tận dụng dây cũ, đầu cos lỏng lẻo, tủ điện đầy bụi bặm. Chạy được vài tháng, mối nối sinh nhiệt, nhựa chảy, biến tần hỏng. Một số nơi lại nhét biến tần vào tủ nhỏ hẹp, không để khe hở tản nhiệt, dẫn đến biến tần nóng như lò than và tự động ngắt.

Một sai lầm khác là đặt biến tần ở môi trường không phù hợp: xưởng mộc đầy mùn cưa, xưởng xi măng bụi đặc, xưởng chế biến thủy sản ẩm ướt. Những yếu tố này làm quạt tản nhiệt nhanh hỏng, bảng mạch ăn mòn. Biến tần vì thế giảm tuổi thọ chỉ còn một nửa.

Lập trình sai – tưởng dễ mà khó

Phần lớn biến tần được lập trình một lần lúc khởi động và sau đó để nguyên nhiều năm. Khi thay mới, nhiều người lại chỉ nhập lại vài thông số cơ bản rồi cho chạy. Đây là sai lầm, vì lần thay mới chính là dịp vàng để tối ưu tham số. Thời gian tăng tốc, giảm tốc nếu chỉnh hợp lý sẽ giảm rung động, giảm sốc cơ khí. Chức năng dừng trôi, bắt lại tải đang quay nếu bật sẽ tiết kiệm thời gian và giảm hao mòn. Quan trọng nhất, hãy nhớ lưu backup tham số để lần sau không phải mò mẫm.

Bỏ lỡ cơ hội nâng cấp – tiếc của hóa ra lỗ

Nhiều doanh nghiệp cố tìm đúng model cũ để thay. Nhưng dòng đó ngừng sản xuất, hàng tồn hiếm, giá cao gấp đôi biến tần đời mới. Trong khi đó, biến tần thế hệ mới lại rẻ hơn, nhiều tính năng hơn: kết nối Modbus TCP, BACnet, hỗ trợ IoT. Không tận dụng cơ hội này chẳng khác nào tự trói mình vào quá khứ.

Hơn nữa, đời mới thường có khả năng chịu quá tải cao hơn, nhiều tham số hơn để điều chỉnh, giúp máy móc vận hành ổn định và tiết kiệm năng lượng. Đây là lợi ích kép: vừa giảm chi phí đầu tư ban đầu, vừa giảm chi phí vận hành lâu dài.

Quên đào tạo – khoảng trống chết người

Biến tần mới không bao giờ giống hệt cái cũ. Chỉ thay đổi màn hình hiển thị thôi cũng khiến người vận hành lúng túng. Nếu không đào tạo, họ có thể bấm sai, chỉnh nhầm, hoặc không biết xử lý khi báo lỗi. Một ca dừng máy chỉ vì lỗi cài đặt sai có thể khiến cả dây chuyền đứng yên hàng giờ.

Đào tạo không chỉ để sử dụng, mà còn để nâng cao ý thức an toàn. Người vận hành biết cách vệ sinh bộ lọc gió, phát hiện dấu hiệu hỏng quạt, hoặc tạm thời xử lý khi biến tần báo lỗi nhỏ. Nhờ vậy, họ trở thành “hàng phòng thủ đầu tiên”, giảm gánh nặng cho bộ phận kỹ thuật.